عموماً می‌توان مارکت‌پلیس‌های آنلاین را طبق جامعه هدف، نوع محصول، نوع صنعت، نوع تمرکز و نحوه مدیریت آن‌ها دسته‌بندی کرد. اگرچه مارکت‌پلیس‌ها به فروش آنلاین مشهور هستند اما آن‌ها در حوزه‌های مختلفی مانند بهداشت و درمان، آموزش و تولید نیز فعالیت دارند.
1.دسته‌بندی مارکت‌پلیس‌ها بر اساس جامعه هدف
مارکت‌پلیس‌های بنگاه به بنگاه (B2B)
مارکت‌پلیس‌های بنگاه به بنگاه سازمان‌های مصرف‌کننده را به کسب‌وکارهای دیگر (عرضه‌کنندگان، مانند خرده‌فروشان، عمده‌فروشان یا تولیدکنندگان) متصل می‌کنند. شرکت‌ها با سفارش‌گیری و تراکنش مالی از طریق مارکت‌پلیس‌های آنلاین، فرایندهایی از قبیل خرید و فروش را تسهیل و شفافیت قراردادهای مالی خود را بیشتر می‌کنند. سرعت توزیع و حمل‌ونقل در این نوع از وب‌سایت‌ها در مقایسه با روش‌های دیگر مانند فروشگاه‌های آنلاین (e-commerce) و فروشگاه‌های فیزیکی برتری دارد. عرضه‌کنندگان همچنین می‌توانند به کمک مارکت‌پلیس‌های B2B کانال‌های فروش خود را توسعه داده و مخاطبان جدید پیدا کنند. از مشهورترین نمونه‌های B2B می‌توان Amazon Business، eWorldTrade و Thomas را نام برد. حتی برخی از مارکت‌پلیس‌های B2C (بنگاه به مشتری) مانند eBay نیز به ارائه کالاها به سازمان‌ها روی آورده‌اند. علاوه‌بر این نوع از شرکت‌ها، کسب‌وکارهای صنعتی مانند مهندسی و ماشین‌آلات، صنایع شیمیایی و چوب نیز از مدل B2B بهره می‌برند. ایکسب اولین و بزرگترین مارکت‌پلیس B2B در ایران است که به کسب‌وکارهای مختلف خدمات بازاریابی و فروش ارائه می‌دهد.
سازمان‌ها معمولاً کالاها و خدمات مورد نیاز خود را به‌طور عمده خریداری می‌کنند. درنتیجه حجم سفارش در سیستم از هزاران تا میلیون‌ها دلار متغیر خواهد بود. به همین دلیل مشتریان باید از خود در برابر کلاه‌برداری محافظت و کیفیت خدمات دریافتی خود را تضمین کنند. یک مارکت‌پلیس برای تضمین اعتبار باید اقدامات زیر را در نظر داشته باشند:
- برای اطلاع‌رسانی درست به مشتریان سیستم نقد و بررسی و امتیازدهی داشته باشند.
- از تولیدکنندگان، مدارک قانونی دریافت کنند.
- کاربران جدید مارکت‌پلیس را احراز هویت کنند.
- از تأمین‌کنندگان بخواهند برای مشتریان خدماتی مانند انصراف از خرید، قواعد تضمین بازگشت کالا و اطلاعات دقیق تحویل را فراهم کنند.
مارکت‌پلیس‌های بنگاه به مشتری (B2C)
مارکت‌پلیس B2C یک اپلیکیشن و یا وب‌سایت است که عرضه‌کنندگان را به مشتریان حقیقی (افراد) متصل می‌کند. می‌توان یک مارکت‌پلیس بزرگ را به یک بازار تشبیه کرد که در آن مصرف‌کنندگان می‌توانند از محصولات تولیدکنندگان مختلف استفاده کنند. سایت Booking.com یک پلتفرم B2C است که هزاران هتل و مسافرخانه را به مسافران در سراسر جهان متصل می‌کند. در ایران نیز دیجیکالا، بامیلو، بازار و دیوار از پلتفرم‌های بنگاه به مشتری هستند.
در دنیای امروز مدل B2C پرطرفدارترین نوع مارکت‌پلیس است. سال‌هاست که غول‌هایی مانند Amazon و eBay به کمک این مدل بازار را تحت سلطه خود قرار داده‌اند. به همین دلیل رقابت سنگینی در این بازار وجود دارد. برای موفقیت در این بازار، تأسیس یک مارکت‌پلیس خواص‌پسند گزینه مناسب‌تری است. منظور از بازار خواص پسند آن دسته از مصرف‌کنندگان هستند که نیازها و ترجیحات مشابهی دارند. در این صورت مارکت‌پلیس‌ها می‌توانند استراتژی بازاریابی موثرتری طراحی و مزیت رقابتی پیدا کنند.
مارکت‌پلیس‌های همتا به همتا (P2P)
.مارکت‌پلیس همتا به همتا یا مشتری به مشتری (C2C) افراد مصرف‌کننده را در یک پلتفرم واحد دور هم جمع می‌کند تا در آن کالاها و خدمات خود را عرضه کنند. مهم‌ترین ویژگی این نوع مارکت‌پلیس‌ها این است که کاربران آن می‌توانند در آن واحد مصرف‌کننده و عرضه‌کننده باشند. نقش کاربران با توجه به نیازهایشان تغییر می‌کند. در مدل همتا به همتا چرخه فروش کوتاه‌تر است. Uber و Etsy از نمونه‌های مشهور مارکت‌پلیس مشتری به مشتری هستند.
2. دسته‌بندی مارکت‌پلیس‌ها بر اساس نوع محصول
- کالاها و خدمات: مارکت‌پلیس‌هایی که در آن کالاها و خدمات مورد عرضه قرار می‌گیرند. مانند eBay، Amazon، Etsy و دیوار.
- خدمات: مارکت‌پلیس‌هایی مانند Uber، Airbnb و پونیشا به کاربران خود خدمات عرضه می‌کنند.
- سرمایه‌گذاری و تأمین مالی جمعی (Crowdfunding): مارکت‌پلیس‌هایی هستند که به جذب سرمایه و تأمین مالی جمعی کاربران کمک می‌کنند. CircleUp، Kickstarter، Indiegogo از این نوع مارکت‌پلیس‌ها هستند.
- مارکت‌پلیس‌های ترکیبی: مارکت‌پلیس‌هایی مانند OLX، Gumtree و Instacart در خرید، فروش و ارائه تبلیغات کالاها و خدمات مختلف فعالیت می‌کنند.
- مارکت‌پلیس‌های NFT: مارکت‌پلیس‌هایی مانند OpenSea و SuperRare در خرید و فروش آثار هنری دیجیتالی و توکن‌های غیرقابل معاوضه (NFT) فعالیت دارند.
3.دسته‌بندی مارکت‌پلیس‌ها بر اساس نوع صنعت
- تجارت الکترونیک (Ecommerce): وب‌سایت‌هایی هستند که در آن‌ها کالاهای مختلف از مجموعه‌ای از عرضه‌کنندگان به فروش می‌رسند. وب‌سایت آمازون و دیجیکالا نمونه‌هایی از مارکت‌پلیس‌های فروشگاهی هستند.
- گردشگری: این مارکت‌پلیس‌ها در زمینه ارائه خدمات مسافرتی و گردشگری اعم از رزرو هتل و صدور بلیط فعالیت می‌کنند. از این میان می‌توان Booking.com و سفر مارکت را نام برد.
- آموزش مجازی: این مارکت‌پلیس‌ها در زمینه موضوعات گوناگون علمی، فنی و درسی محتوای آموزشی عرضه می‌کنند. Udemy، Khan Academy و فرادرس نمونه‌هایی از مارکت‌پلیس‌های e-Learning هستند.
- منابع انسانی: این نوع از مارکت‌پلیس‌ها که گاه به نام مارکت‌پلیس استعدادیابی نیز شناخته می‌شوند در زمینه ارائه خدمات تخصصی و محصولات مرتبط با مدیریت منابع انسانی فعالیت می‌کنند. Upwork، جابینجا و کارکو نمونه‌هایی از مارکت‌پلیس‌های منابع انسانی هستند.
4.دسته‌بندی مارکت‌پلیس‌ها بر اساس نوع تمرکز
مارکت‌پلیس عمودی
یک مارکت‌پلیس عمودی کالا یا خدماتی را عرضه می‌کند که به یک دسته بخصوص محدود می‌شوند. Etsy یک مارکت‌پلیس عمودی مشهور است که بر کالاها و صنایع دستی تمرکز دارد. از نمونه‌های ایرانی مارکت‌پلیس عمودی می‌توان وب‌سایت پونیشا را نام برد که فریلنسرها را به کارفرماها متصل می‌کند. مشتریان می‌توانند در این وب‌سایت با فریلنسرهای ماهر متصل شده و از خدمات تخصصی آن‌ها استفاده کنند. با اجرای این مدل، گردانندگان مارکت‌پلیس بازاری خواص‌پسند را هدف می‌گیرند که به آن‌ها مزیت رقابتی می‌دهد.
مارکت‌پلیس افقی
مارکت‌پلیس‌های افقی کالاها و خدمات مختلفی را از چندین عرضه‌کننده به مشتریان ارائه می‌کنند. می‌توان مارکت‌پلیس‌های افقی را به فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ تشبیه کرد. آمازون و در ایران دیجیکالا از نمونه‌های مشهور مارکت‌پلیس افقی هستند که با هدف جذب حداکثری مشتری، محصولات متنوعی را در مناطق مختلف عرضه می‌کنند.
مارکت‌پلیس مزایده محور
در این مارکت‌پلیس‌ها مصرف‌کنندگان و عرضه‌کنندگان با ابزار مزایده و ارائه قیمت‌های رقابتی با یکدیگر معامله می‌کنند. درصورت هم‌خوانی قیمت‌های پیشنهادی خرید انجام می‌شود. eBay و ایسام از نمونه‌های مارکت‌پلیس مزایده محور هستند.
5.دسته‌بندی مارکت‌پلیس‌ها بر اساس سبک مدیریت
مارکت‌پلیس‌های مدیریت نشده
در این نوع از مارکت‌پلیس‌ها، گردانندگان در کنترل کیفی محصولات و خدمات مداخله نمی‌کنند و آن را به طرف سوم می‌سپارند. در این مارکت‌پلیس‌ها احراز هویت مشتریان و عرضه‌کنندگان و همین‌طور تحلیل بازخوردهای آنان وجود ندارد. مارکت‌پلیس‌های مدیریت نشده برای بهبود اعتبار مشتریان خود سیستم امتیازدهی و نقد و بررسی ارائه می‌کنند. این نوع از مارکت‌پلیس‌ها پایین‌ترین نرخ کارمزد تراکنش را دارند. در بیشتر موارد تراکنش‌ها همتا به همتا هستند.
مارکت‌پلیس با مدیریت محدود
صاحبان مارکت‌پلیس‌های مدیریت محدود به تضمین کیفیت، احراز هویت و بررسی سوابق توجه می‌کنند. این مارکت‌پلیس‌ها مشتری‌محور هستند و از عرضه‌کنندگان می‌خواهند برای مشتریان خدماتی مانند ضمانت برگشت و گارانتی ارائه کنند. شرکت‌های تاکسی اینترنتی مانند اسنپ و تپسی اسناد و مدارک رانندگان را پیش از اضافه کردن آنان به ناوگان خود بررسی و صحت‌سنجی می‌کنند.
مارکت‌پلیس‌های مدیریت شده
در این مدل، صاحبان مارکت‌پلیس فرآیندهای فروش را کنترل می‌کنند. آن‌ها با میانجی‌گری در قراردادهای مالی نسبت به سایر مدل‌ها بیشترین نرخ کارمزد را دریافت می‌کنند. این پلتفرم‌ها با هدف بالا بردن اعتماد مشتریان، امور مهمی مانند شناسایی عرضه‌کنندگان قابل اعتماد را بر عهده می‌گیرند و درنتیجه بهترین خدمات مشتریان را ارائه می‌دهند.
دیدگاه خود را بنویسید